مجله هنری ارس هنر و معماری
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
نگاهی به آثار هنری با موضوع جنسیت
مقدمه: بازنمایی هویت در قاب
رابطه میان هنر و جنسیت (Gender) یکی از پرچالشترین و مهمترین موضوعات در تاریخ هنر و نقد معاصر است. هنر همواره آینهای برای بازتاب نقشهای جنسیتی غالب جامعه بوده است و در عین حال، ابزاری قدرتمند برای زیر سؤال بردن، نقد و تغییر این نقشها به شمار میرود. آثار هنری با موضوع جنسیت، ما را به سفری در طول تاریخ میبرند؛ از تأیید کلیشهها و سلطه «نگاه مردانه» در دوران کلاسیک، تا انقلاب فمینیستی که هویتهای گوناگون را به مرکز توجه آورد.
دوران کلاسیک: تأیید نقشهای سنتی
برای قرنها، هنر بهویژه در غرب، عمدتاً توسط مردان خلق و برای مخاطبان مرد تولید میشد و در نتیجه، نقشهای جنسیتی سنتی را تقویت میکرد.
سوژههای کلیشهای و ایدهآلها
در دوران کلاسیک و رنسانس، مرد در جایگاه قدرت، قهرمان، جنگجو و چهره اصلی در روایتهای تاریخی و مذهبی قرار داشت. زن اغلب در نقشهای انفعالی، به عنوان الهه، سمبل فضیلت، یا مظهر خانهداری و زیبایی ایدهآل (بیانگر حسادت و هوس) به تصویر کشیده میشد. هنر وظیفه داشت تا این سلسله مراتب اجتماعی را تثبیت کند.
نگاه مردانه (Male Gaze) و برهنگی زنانه
مفهوم «نگاه مردانه» (اصطلاحی که توسط لورا مالوی، نظریهپرداز فمینیست، مطرح شد) توضیح میدهد که چگونه بدن زنانه در نقاشیها، برای لذت بصری و قضاوت مخاطب مرد خلق میشد. بسیاری از برهنگیهای تاریخی (مانند ادالیسک بزرگ اثر اِنگر) زن را در وضعیتی منفعل، در معرض دید و پاسخگو به نگاه بیننده (مرد) به تصویر میکشند. هنرمند زن تا قرنها از تصویرسازی و روایتگری فعالانه حذف شده بود.
انقلاب فمینیستی: به چالش کشیدن کلیشهها
با ظهور جنبشهای فمینیستی در دهه ۱۹۷۰، رابطه میان هنر و جنسیت به شدت دچار تحول شد. هنرمندان زن، آگاهانه به سراغ نقد نظام مردسالاری رفتند.
هنر فمینیستی و بازپسگیری بدن
هنر فمینیستی تلاش کرد تا تجربه زنانه را که پیش از آن نادیده گرفته شده بود، به مرکزیت بیاورد. هنرمندان از تکنیکهای سنتی «زنانه» مانند گلدوزی و لحافدوزی (مانند شام آخر اثر جودی شیکاگو) استفاده کردند تا بر کار نامرئی زنان تأکید کنند. هدف این جنبش، بازپسگیری بدن زنانه از نگاه مردانه و تعریف هویت از دیدگاه خود زن بود. این آثار، نمایانگر این تغییر جهت اساسی در سوژه و هدف خلق هنری است.
هویت به مثابه عملکرد
برخی هنرمندان (مانند سیندی شرمن) از هنر عکاسی یا پرفورمنس برای کالبدشکافی کلیشهها استفاده کردند. شرمن با گرفتن پرترههای از خود در قالب تیپهای زنانه کلیشهای (مثلاً زن خانهدار، ستاره سینما)، نشان داد که هویت جنسیتی یک امر ذاتی نیست، بلکه یک ساخت اجتماعی و یک «عملکرد» (Performance) است که توسط فرهنگ به ما تحمیل میشود.
بدن به مثابه بوم سیاسی
امروزه، هنرمندان از بدن و چگونگی نمایش آن، برای نقد صریح ساختارهای قدرت، سیاستهای دولتی و قوانین اجتماعی که هویتهای جنسیتی را محدود میکنند، استفاده میکنند. در این آثار، بدن هنرمند (یا سوژه) تبدیل به یک بیانیه سیاسی و یک بوم چالشبرانگیز میشود.
نتیجهگیری: هنر به عنوان ابزار تغییر اجتماعی
هنر و جنسیت پیوندی جداییناپذیر دارند. هنر در طول تاریخ، منعکسکننده ارزشهای جامعه بوده، اما در دوران معاصر، به عاملی فعال برای تغییر این ارزشها تبدیل شده است. امروز، هنر فضای گفتگویی است که در آن تمام هویتها مورد احترام قرار میگیرند، کلیشهها زیر سؤال میروند و مرزهای هویت جنسیتی به طور مداوم تعریف مجدد میشوند. هنر به عنوان یک زبان جهانی، قدرتمندترین ابزار ما برای رسیدن به یک جامعه پذیراتر و برابرتر است.
تحلیل عمیقتر نقاشی “جیغ” اثر ادوارد مونک
خلاقیت جالب عکاس کانادایی وقتی که دوربینش از کار افتاد/ عکس
هنرمندان مشهور نقاشی و گرافیک جهان
بهداد نوروزی
به این نویسنده امتیاز دهید و نظرات خود را برای او بنویسید.
معرفی
- پژوهشگر هنر، مدرس دورههای پژوهش محور
- فارغ التحصیل رشته پژوهش هنر، علاقهمند به هنرهای بصری و مدرن
- فعال در زمینه پژوهشی هنر، موسیقی و هنر کاربردی
**بهداد نوروزی** یک پژوهشگر هنر برجسته و مدرسی متعهد است که به طور تخصصی بر روشهای پژوهش محور تمرکز دارد. او فارغالتحصیل رشته پژوهش هنر است و تمرکز آکادمیک او عمدتاً در حوزههای جذاب هنرهای بصری و مدرن قرار دارد. علاوه بر این، او فعالانه در زمینههای پژوهشی نظریه هنر، موسیقی و هنرهای کاربردی مشارکت میکند. کار او پلی میان عمق نظری و آموزش عملی ایجاد میکند.
Author Information
Behdad Norouzi
Please rate this author and write your comments for him.
Introduction:
- Arts Researcher, Instructor of Research-Oriented Courses
- Graduate of the field of Arts Research, interested in Visual and Modern Arts
- Active in the research fields of Art, Music, and Applied Arts
**Behdad Norouzi** is an accomplished Arts Researcher and a dedicated Lecturer specializing in research-oriented methodologies. A graduate in Arts Research, his academic focus lies primarily in the captivating domains of Visual and Modern Arts. Furthermore, he actively contributes to the scholarly exploration of Art Theory, Music, and Applied Arts.
